Mars’ın Tharsis platosunda dev bir yanardağ bulundu ve bu da onu bölgedeki bilinen dördüncü yanardağ yapıyor. Ağır biçimde aşınmış olan 9.022 metrelik yanardağ, Tharsis bölgesinin imgelerine giriyor olmasına karşın, şimdiye kadar asla görülmemişti.
Yanardağın keşfi bu hafta Teksas’ta düzenlenen 55. Ay ve Gezegen Bilimi Konferansı’nda duyuruldu. Noctis Labyrinthus’un labirent gibisi jeolojisine uygun olarak dev yanardağa süreksiz olarak Noctis Mons ismi verildi. Yanardağ, NASA’nın Viking yörünge araçları, Mars Keşif Yörünge Aracı ve ESA’nın Mars Express yörünge aracı da dahil olmak üzere çok sayıda Mars yörünge aracından alınan bilgilerle bulundu.
SETI Enstitüsü’nde gezegen bilimcisi ve yeni çalışmanın baş müellifi Pascal Lee, bir enstitü yayınında “Bu, Mars’ın vakit içindeki evrimini incelemek için, iç kısmının farklı kısımlarını incelemek, örnek almak ve tarihlendirmek için yürüyüşe çıkabileceğiniz, araç sürebileceğiniz yahut uçabileceğiniz kadar derinden aşınmış eski ve uzun ömürlü bir yanardağ” dedi ve ekledi: “Ayrıca ısının su ve buzla etkileşimi konusunda uzun bir geçmişe sahip, bu da onu astrobiyoloji ve hayat belirtileri arayışımız için değerli bir yer haline getiriyor.”
Yanardağ, Mars’taki devasa kanyon sistemi Valles Marineris’in batı ucunda yer alıyor. Basın açıklamasına nazaran “Mars’ın ekvatorunun yakınında açıkça gizlendiği” tespit edildi. Takım, yanardağın katmanlı lav, buz ve piroklastik materyalden oluşan bir kalkan olduğuna inanıyor. Yanardağda faylar ve çatlaklar oluştukça lav yükseldi, termal erozyona ve sonuçta yanardağın kimi kısımlarının çökmesine neden oldu.
Yeni keşfedilen yanardağ, yükseklik açısından Everest Dağı’ndan (8.839 metre) çok az daha büyük olsa da, Mars’ın ABD’deki Arizona eyaleti büyüklüğündeki ve 25,75 kilometre yüksekliğindeki muazzam yanardağı Olympus Mons ile karşılaştırıldığında rahatlıkla gölgede kalıyor.
Ekip, geçtiğimiz yıl jeolojik açıdan genç bölgede kalıntı bir buzul buldu ve bu, soğuk, kurak ve genel olarak misafirperver olmayan bir dünyada gelecekteki insan yerleşimi için umut verici bir işaretti. Bu bulgu geçtiğimiz yıl düzenlenen Ay ve Gezegen Bilimi konferansında duyuruldu. Lee, daha fazla araştırma sonrasında “devasa ve derinden aşınmış bir yanardağın içinde olduğumuzu fark ettik” dedi ve devam etti: “Son olarak, Mars’ın nispeten sıcak bir ekvator bölgesinde buzul buzunun hala yüzeye yakın bir yerde korunması nedeniyle, bu yer robotik ve beşerli keşifler için çok alımlı görünüyor” diye ekledi.
Mars yüzeyinin yakınında korunan bir buzul bulunması, insan yerleşimi için ilgi cazip bir alan yaratacaktır. Şayet insanlık öteki gezegenlere (hatta tahminen Güneş Sistemi’nin dışına) keşif seyahatleri düzenlemek ve yerleşmek istiyorsa, Mars’ta yiyecek, su ve hatta havanın nasıl üretileceğinin çözülmesi kritik bir ehemmiyete sahip olacaktır.
En azından bilim insanlarının gözlemlediği kadarıyla, Mars’ın yanardağlarında Dünya’da alıştığımız devasa patlamalar yaşanmıyor. Fakat gezegen sismik açıdan etkin olmaya devam ediyor. Örneğin 2022’de, artık vazifesi sonlandırılan InSight iniş aracı, sismik bilgilerde potansiyel magma işaretleri tespit etti.
