Eğer kısa mühlet içerisinde bir şeyler yapmazsak, global vakit takibi sistemi, bilgisayar ağlarından finansal piyasalara kadar her şeyi altüst edecek büyük bir probleme yanlışsız gidiyor olabilir. Bu durumun hatalısı, iklim değişikliği sebebiyle kutup buzlarının erimesi üzere gözüküyor.
Dünya genelinde, irtibatı, navigasyonu, bilimsel araştırmayı, ticareti ve pek çok şeyi kolaylaştırmak için global olarak dengeli, standartlaştırılmış bir vakit ölçüsü oluşturmak maksadıyla Koordineli Kozmik Saat (UTC) kullanılıyor. Bu vakit ölçüsü, vakti ölçmek için atomların son derece kararlı “titreşimlerini” kullanan üstün hassas vakit takibi aygıtları olan yaklaşık 450 atom saatinden elde edilen datalar kullanılarak hesaplanıyor. Ne yazık ki bu ölçüm, Dünya’nın dönüşüne dayanan astronomik vakit ölçümüyle harika bir halde örtüşmüyor.
Gezegenimizin dönüşü, atom saatleriyle tanımlanan bir günden birkaç milisaniye daha uzun, ayrıyeten Dünya’nın dönüş suratı birçok faktöre bağlı olarak değişebiliyor. Bu yüzden UTC’nin astronomik vakitle senkronize olmasını sağlamak gayesiyle birkaç yılda bir UTC’ye artık saniyeler ekleniyor.
Örneğin, Dünya’nın çoğunlukla sıvı çekirdeği ve katı mantosu içindeki tuhaf ve kısmen bilinmeyen değişiklikler, son yıllarda Dünya’nın dönüşünü hızlandırdı ve bu fark, günlere artık saniyelerin eklenmesiyle çözüldü. Fakat Dünya’nın dönüş suratına daha da fazla müdahale edebilecek ve global vakit işleyişini bozabilecek yeni güçler ortaya çıkmaya başlıyor.
Gezegenimizin formu değişmeye başladı
California San Diego Üniversitesi Scripps Oşinografi Enstitüsü jeofizikçisi Duncan Carr Agnew, bir müddettir Dünya’nın dönüşünü ve kutup buzunun erimesinden nasıl etkilendiğini araştırıyor. Bu araştırmalara nazaran iklim değişikliği nedeniyle Grönland ve Antarktika’daki buzullar o kadar süratli eriyor ki, gezegenin hali değişiyor ve açısal suratı eskisinden daha süratli azalıyor.
Agnew, Dünya’nın yavaşlayan dönüşü nedeniyle UTC’nin artık negatif artık saniye alması gerektiğini savunuyor. Öteki bir deyişle, 2029 civarında yalnızca 59 saniyelik bir 1 dakika olmasını bekliyor.
Agnew “Birkaç yıl evvel bile beklenti, artık saniyelerin her vakit müspet olacağı ve giderek daha sık gerçekleşeceği tarafındaydı. Lakin artık saniyelerin nedeni olan Dünya’nın dönüşündeki değişikliklere bakarsanız ve bu değişikliklere neyin sebep olduğunu incelerseniz, olumsuz bir değişimin epeyce olası olduğunu görürsünüz” diye açıklıyor ve devam ediyor: “Bir saniye çok fazla üzere görünmeyebilir lakin günümüzün birbirine bağlı dünyasında vakti yanlış ayarlamak büyük problemlere yol açabilir.”
İklim değişikliğinden bağımsız olarak, sırf Dünya’nın sıvı çekirdeğinde meydana gelen değişikliklerin 2026 yılına kadar negatif bir değişimi gerektirmesi mümkün olabilirdi. Lakin Agnew’in hesaplamaları, kutup buz kütlesindeki değişikliklerin bu mümkünlüğü 3 yıl daha sonraya, 2029’a kadar geciktirdiğini gösteriyor. Başka bir deyişle, iklim değişikliği halihazırda global vakit işleyişini etkiliyor.
Araştırmanın basın bülteni, durumun 1990’ların sonlarında, 2000 yılında girerken yaşanılan Y2K paniğine emsal bir probleme yol açabileceğini öne sürüyor. Y2K paniği korkulduğu üzere kıyamet senaryolarıyla sonuçlanmamış olsa da, vakit takibindeki bir uyumsuzluk epey önemli olabilir.
Uluslararası Tartı ve Ölçüler Ofisi Vakit Kısmı Yöneticisi Dr. Patrizia Tavella, çalışmayla ilgili bir yorum makalesinde “Negatif artık saniye hiçbir vakit eklenmedi yahut test edilmedi, hasebiyle yaratabileceği problemlerin eşi gibisi yok. Dünyanın dört bir yanındaki metrologlar, gereksiz risklerden kaçınmak gayesiyle, gelişen tartışmayı dikkatle takip ediyor” diyor. Dr Tavella, negatif artık saniyeyi devreye sokma ve çabayı dünya çapında koordine etme vazifesinin “zorlu” olacağını ekliyor.
Yeni çalışma Nature mecmuasında yayınlandı.
